In veel scholen wordt bij het bepalen van de collectieve ambitie gekeken naar de waarden die ouders, leraren en leerlingen delen bij het realiseren van de met elkaar gedeelde toekomstbeelden. Kernwaarden helpen de school om, als ware het kapstokhaken, duidelijk te maken waar het binnen het leren en samenwerken van leerlingen en professionals om draait. Scholen vermelden deze kernwaarden vaak expliciet op publicaties van de school, maar ook in de fysieke ruimte van de school zelf.

Om met leerlingen en leraren helder te krijgen, wat je onder een kernwaarde als ‘vertrouwen’ verstaat, helpt het om gedrag te omschrijven, wat je hier bij vindt horen. Het gesprek hierover en uiteindelijk op hoofdlijnen (!) opschrijven van dit gedrag, stemt de verwachtingen hierbij af. Op groepsniveau kan er bijvoorbeeld een lijst met gedragskenmerken van leraar en de groep worden gemaakt: ‘Zo zien wij in onze klas dat we werken vanuit vertrouwen’. Dit overzicht wordt aan het begin van het schooljaar met de kinderen gemaakt en tijdens het schooljaar wordt teruggegrepen op wat er werd afgesproken: Merken we dit nog bij de juf, meester, jezelf en je klasgenoot?

Binnen een professionele organisatie bouwen de persoonlijke waarden van de medewerkers mee aan het gezamenlijke waardenkader van de organisatie als geheel. Indien er een te groot verschil is tussen kernwaarden van de medewerker en die van de organisatie zal dit immers leiden tot vervreemding en draagt iemand niet meer op een constructieve manier bij aan de collectieve ambitie. Als leidinggevende heb je een verantwoordelijke en uitdagende taak, om bij leraren zelf aan te boren waarom zij ergens voor staan en gaan.

Juist bij het vanuit een gezamenlijke visie vormgeven van leren bieden waarden een mooie gelegenheid om leraren te laten ontdekken waar hun persoonlijke waarden op zijn gebaseerd en op welke plekken in de organisatie deze ‘op spanning komen staan’ met waar de organisatie voor wil gaan.

Een manier om hier achter te komen, is om leraren voor zichzelf en aan elkaar te laten beschrijven, hoe zij vroeger door hun directe omgeving (ouders/school/vrienden) werden beïnvloed bij het leren. Hierbij kunnen de volgende vragen helpen:

• Wat was voor jou als kind nodig, om iets te kunnen leren?
• Hoe werd jij hierbij geholpen?
• Welke waarden kreeg jij bij je opvoeding mee?
• Wat merk jezelf hiervan terug in je eigen gedrag als leraar?

Het permanent delen, onderzoeken en verbeteren van de praktijk van leraren en schoolleiders wordt door Verbiest (2008) als voorwaarde gesteld, om een professionele leergemeenschap te vormen. Het delen van waarden is ook in relatie tot door waarden gedreven onderwijs voorwaarde en hulpmiddel om uiteindelijk de cultuur van het onderwijssysteem te verbeteren, waarbij alle betrokkenen samenwerken.

Wanneer je als school in de komende periode wil werken aan ‘eigenaarschap’ en hierbij de kernwaarde ‘verantwoordelijkheid’ belangrijk vindt, bevraag elkaar dan eens welke rol verantwoordelijkheid in jouw opvoeding speelde: Hoe heb jij met verantwoordelijkheid om leren gaan? Hoe verhield dit zich tot de mate van vrijheid die je kreeg om fouten te mogen maken en welk effect heeft dit op de ruimte die jij hiervoor aan leerlingen geeft in het kader van eigenaarschap?

Meer nog dan een pakkende slogan of mission statement helpt het gesprek over waarden leraren, leidinggevenden, maar ook leerlingen te benoemen wat we vanuit gedeelde overtuiging graag willen zien in de professionele leeromgeving van de school. Kernwaarden maken je school dan ook slagvaardig én merkwaardig!