Als gevolg van het onderhandelaarsakkoord CAO-PO 2018 dienen schoolleiders vanaf dit kalenderjaar 2019 bij het maken van individuele en schoolafspraken over werkverdeling binnen de school te werken met een zgn. werkverdelingsplan. In deze bijdrage ga ik in op de positie die de schoolleider bij het maken van een dergelijk plan inneemt en stel ik de vraag wat het uiteindelijke doel is van een dergelijk plan: georganiseerde betrokkenheid, of een betrokken organisatie?
Bij het checken van mijn tijdlijn op Twitter & berichten van mijn connecties op LinkedIn valt op, dat het werkverdelingsplan niet bepaald de tongen losmaakt in de groep bestuurders en schoolleiders die ik volg. Zelf beschikte ik binnen mijn rol als interim-schoolleider nog niet over veel voorkennis toen de bestuurder mij en andere directeuren binnen de vereniging in november 2018 een ‘infographic’ deed toekomen, waarin werd weergegeven hoe ik met het team ‘ten minste’ kon komen tot de volgende besluiten:
- De verdeling van de te geven lessen en groepen over de teamleden;
- De verhouding tussen lesgevende taken en overige taken;
- De tijd voor vóór- en nawerk;
- De tijd binnen en buiten de klas voor onderwijsondersteunend personeel;
- Welke taken het team doet, en de tijd en verdeling daarvan;
- De pauzes;
- De aanwezigheid op school;
- De besteding van de werkdrukmiddelen;
- Indien van toepassing: de kaders van vervangingsbeleid bij de werkgever.
Op eerste gezicht leek mij het werkverdelingsplan bij te dragen aan de draagvlak en draagkracht binnen de schoolorganisatie. Het is goed om op voornoemde onderwerpen gezamenlijke duidelijkheid te hebben. Om met Wouter Hart (auteur van het boek Verdraaide Organisaties, terug naar de bedoeling) te spreken: De bedoeling is duidelijk!
Toen keek ik verder naar de voorgestelde stappen, om tot deze afspraken te komen sloeg de angst me bijna om het hart: Niet minder dan 8 stappen worden beschreven, om vanuit ambities op bestuursniveau, te komen tot afspraken op medewerkersniveau. Deze 8 stappen worden, zo komt mij voor, nogal dwingend in de systeem- & leefwereld van de schoolleider en de schoolteams neergelegd. Hierbij worden data & soorten overlegmomenten vermeld en de rol van de schoolleider als gemandateerd door het bevoegd gezag slechts in de kantlijn weergegeven.
Als je gelooft in professionaliteit en eigenaarschap beperk je het verhaal over het Werkverdelingsplan tot de kern. Een fulltime baan is 1659 uur. Vertrouw op de professionaliteit van directies, leerkrachten en bestuurders, op basis van consent en gezond verstand werk verdelen”
– Citaat Adrie Groot (voorzitter CvB opvang & onderwijs Blosse), Twitter 12-04-2018
Wanneer de doelen en stappen van het werkverdelingsplan wordt bekeken, is er door de opstellers hiervan veel tijd en aandacht gegeven aan de krachten planning & interactie en in mindere mate die van leiderschap uit het model van Annemarie Mars. Het is échter de vraag, of de voorgestelde wijze van plannen, interactie en leiderschap passen bij de urgentie en ambitie van iedere schoolorganisatie.
Annemarie Mars, Van Gorcum, 2006
Er zullen besturen en scholen zijn, voor wie het werkverdelingsplan een oplossing is voor een (aanhoudend) probleem (lees urgentie) in de leefwereld van leraren en scholen: Teveel werkdruk die wordt veroorzaakt door een organisatie en omgeving, waarin het niet duidelijk genoeg is, wat er van de professional wordt verwacht. Veel organisaties die ik ken, waaronder de vereniging waar ik momenteel een opdracht uitvoer, ervaren de ‘opgelegde werkwijze’ uit het werkverdelingsplan échter als een keurslijf vanuit het principe ‘gelijke monniken, gelijke kappen’.
Mocht je je afvragen of het werkverdelingsplan vraagt om een stappenplan? Nee! Wat vraagt het dan wel? Een stel verstandige leerkrachten, dito directie en keer goed om tafel zitten. Sommige teams zullen nu zeggen: “Whats new?”. Niets voor sommige teams, ga zo door.”
– Citaat Paul de Brouwer (leraar & oprichter PO in Actie), Twitter 06-12-2018
Om te komen tot passende afspraken met leraren van de verschillende scholen, heb ik samen met de andere directieleden van de vereniging een kort overleg gepland aan het begin van december 2018. Hierbij nodigden we van iedere MR een personeelslid uit, met wie we de informatie uit de ‘infographic’ deelden. Hierbij stelden we als directies de volgende vraag: Wat is ervoor nodig, om als directies en teams dit cursusjaar met elkaar op te trekken om voor het volgende schooljaar te komen tot een goede werkverdeling?
Wat is dan de rol van de schoolleider in het werkverdelingsplan? De schoolleider heeft, gemandateerd door de werkgever, een belangrijke rol. Hij/zij zorgt, voorafgaand aan de teamgesprekken, dat het team kennis heeft van de werkzaamheden voor het volgend schooljaar, waaronder het aantal groepen, aantal (zorg)leerlingen, geplande werkzaamheden en scholingen. Daarbij zorgt de schoolleider dat het team kennisneemt van het meerjarenformatieplan, het bestuursformatieplan, de regeling van startende medewerkers en de kaders van het vervangingsbeleid. Pas dan kunnen de teamgesprekken starten. Uiteindelijk maakt de schoolleider een concept werkverdelingsplan op basis van de teamgesprekken.
– Citaat CNV-Onderwijs – FAQ – Internet 15 juni 2018
Het zal weinigen verbazen, dat hier de volgende items uitkwamen: Wederzijds vertrouwen, dat personeel en directie goed werk willen leveren om leerlingen te laten groeien in kennis en vaardigheden; Duidelijke gezamenlijk opgestelde doelen voor de school en het personeel in de komende schoolplanperiode en daaruit voortvloeiende jaarplan 2019-2020; Een duidelijk overzicht aan taken op het niveau van iedere leraar afzonderlijk.
Op deze manier maakten we afwijkende en sterk vereenvoudigde procesafspraken die wel zullen leiden tot dezelfde bedoeling: draagvlak en draagkracht bij het verdelen van werkzaamheden binnen de schoolorganisatie! Afspraken, waarin met name de betrokkenheid van teamleden centraal staat bij het stellen van gezamenlijke doelen. In iedere schoolorganisatie zou het moeten lukken, om als schoolleider regelmatig met één of meerdere PMR-leden te overleggen over de impact van voorgenomen beleid op de taken en werkdruk bij leraren.
Nu het #werkverdelingsplan op de vergadertafel. Er zijn leukere onderwerpen om met directieleden over te praten. In uitvoering bedacht door mensen zonder praktijkervaring. #tekentafelplan”
– Citaat Reinoud de Vries (bestuurder primair onderwijs Octant), Twitter 10-01-2019
Meer nog, dan bij het werkverdelingsplan (waarin alle stappen staan voorgekauwd in een georganiseerde vorm van wantrouwen) vraagt dit proces om een coöperatieve houding van verdiend vertrouwen door schoolleider en teamleden: Samen ambities vaststellen, met elkaar prioriteiten in school- & persoonlijke ontwikkeling bepalen en zo komen tot een verdeling van de ‘kostbare’ professionele tijd & aandacht die we de kinderen op onze scholen kunnen geven.
Vandaag zijn we nader geïnformeerd over het werkverdelingsplan dat in augustus 2019 effectief moet zijn. Goed om te zien dat leerkrachten nog meer zeggenschap gaan krijgen. Ik zie veel mogelijkheden en hoop oprecht dat we in verbinding tot een mooi resultaat komen.”
– Citaat Jos Houtveen (schoolleider), Twitter 20-11-2018
Wanneer er door schoolleider en teamleden vanuit de bedoeling (goed onderwijs voor ieder kind en een professionele werkomgeving voor iedere leraar) wordt gewerkt, is het mogelijk om een betrokken organisatie vorm te geven, waarin vertrouwen groeit en systemen van buiten tot een minimum worden beperkt.
